जिल्लाका सामुदायिक विद्यालयको पठनपाठनमा सुधार आएको छ । स्थानीय तह र गैरसकारी संस्थाको समन्वयमा विभिन्न शैक्षिक कार्यक्रम सञ्चालन भएपछि शैक्षिक अवस्थामा सुधार आएको हो । पढाइ राम्रो हुँदैन, शिक्षक योग्य हुँदैनन् भन्ने सोचले यहाँका अभिभावक छोराछोरीलाई निजी विद्यालयमा पढाउँदै आएका थिए । विद्यालयमा हिजोआज विद्यार्थीको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ । जिल्लामा १७० सामुदायिक विद्यालय छन् ।
चितवनको राप्ती नगरपालिकाले विद्यार्थीलाई नियमित गराउन छात्रावास सञ्चालन गरेको छ । नगरपालिकाले नगरका दुई विद्यालयबाट छात्रावासको शुरुआत गरेको हो । नगरपालिकाको वडा नं ११ को थाकलटार मावि र वडा नं १२ को यौरालीटारमा छात्रावास सञ्चालन गरिएको छ । थाकलटार माविको छात्रावास सञ्चालनमा आइसकेको छ भने यौरालीटारमा भवन निर्माण अन्तिम चरणमा छ ।
नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय केन्द्रीय कार्यालय बेलझुण्डीका दुई शाखा अझै दाङ आएका छैनन् । सर्वोच्च अदालतले सांस्कृतिक अध्ययन केन्द्र र अनुसन्धान केन्द्रलाई केन्द्रीय कार्यालय भएकै स्थानबाट सञ्चानलनमा ल्याउन आदेश जारी गरेको नौ महीना बितिसक्दा पनि ती शाखा दाङबाट सञ्चालन हुन सकेको छैन । तर अबको केही समयपछि ती शाखाहरु दाङ ल्याउने तयारी थालिएको विश्वविद्यालयका शिक्षाध्यक्ष रमेश ढकालले बताउनुभयो ।
इञ्जिनीयरको नै शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्र नक्कली हुन्छ भन्ने पत्याउन आम मानिसलाई गाह्रो पर्छ । आमजनतालाई पत्याउन गाह्रो परेजस्तै अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले गरेको अनुसन्धानमा इञ्जिनीयरकै शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्र नक्कली रहेको तथ्य फेला परेको हो । बूढीगङ्गा गाउँपालिकाको कार्यालय हात्तीमुढा, मोरङका इञ्जिनीयर चन्द्रनारायण चौधरीको शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्र नक्कली रहेको पाइएको आयोगले आरोप लगाएको छ ।
दक्षिण ललितपुरको महाङ्काल गाउँपालिकाभित्रका सामुदायिक विद्यालयमा ९८ प्रतिशत स्थानीय बालबालिका अध्ययन गर्ने गरेका छन् । समय–समयमा विद्यालयप्रति वडा कार्यालयको जागरुकता, विद्यार्थी भर्ना अभियानमा गाउँपालिकाको विभिन्न प्रयास, लगनशीलता र सफलताका साथै अभिभावकमा गुणस्तरीय शिक्षाको प्रभावकारिता रहँदा त्यहाँका सामुदायिक विद्यालयप्रति स्थानीयवासीको मोह बढेको हो ।
कपिलवस्तुका दुई गाउँपालिकामा नागरिक शिक्षासम्बन्धी सचेतनामूलक बहस कक्षा सञ्चालन गरिएको छ । सिद्धार्थ सामाजिक विकास केन्द्र र आइएम सुइडिसको साझेदारीमा कक्षा सञ्चालन गरिएको हो । मायादेवी गाउँपालिका–३ फुलिकाका दुई स्थान र शुद्धोधन गाउँपालिका–१ का पतेरिया र वडा नं २ को नन्दनगरका चार स्थानमा कक्षा सञ्चालन गरिएको हो ।
प्रवीणता प्रमाणपत्र तह हटेपछि कक्षा ११ र १२ मा कानून विषयमा कक्षा सञ्चालन नभएको स्थितिमा नेपाल विद्यापीठ कलेजले उक्त अभावलाई मेटाउने भएको छ । दस जोड दुई (‘प्लस–टु’) उत्तीर्ण गरेका विद्यार्थीले कानूनमा एलएलबी गर्न पाँच वर्षे कोर्स पढ्नुपर्छ । स्नातक उत्तीर्ण गरेका विद्यार्थीले तीन वर्षे एलएलबी पढ्न सक्नेछन् ।
बाँकेको जानकी गाउँपालिका–२ का बालबालिका अझै विद्यालयको पहुँच बाहिर रहेका छन् । विद्यालय जाने उमेरका बालबालिकामध्ये अधिकांशका अभिभावकले काममा लगाउने गरेका कारण उनीहरु पढाइबाट वञ्चित भएका हुन् । वडाध्यक्ष चन्द्रीका गुप्ता अभिभावकलाई शिक्षाको महत्व थाहा नहुँदा उनीहरुका बालबालिका शिक्षाबाट वञ्चित हुँदै आएको बताउनुहुन्छ ।
नेपालमै पहिलोपटक मध्यपश्चिम विश्वविद्यालय, कर्णाली प्रदेश सुर्खेतमा ‘लोकवार्ता विज्ञान’ विषयको अध्ययन अध्यापन शुरु भएको छ । मानविकी तथा समाजिक शास्त्र सङ्कायअन्तर्गत मध्यपश्चिम विश्वविद्यालय सुुर्खेतले सोमबारबाट ‘लोकवार्ता विज्ञान’ को अध्ययन अध्यापन शुरु गरेको हो । चार सेमेष्टरमा शिक्षण गराइने उक्त विषयको अवधि दुई वर्ष हुने मानविकी तथा सामाजिक शास्त्र सङ्कायका डिन खोपीराम लम्सालले जानकारी दिनुभयो ।
बागलुङ जिल्लाको जैमिनी नगरपालिका–५ विनामारेस्थित दलित उत्थान आधारभूत विद्यालयको छानो हावाले उडाउँदा महीना दिनदेखि पठनपाठन प्रभावित भएको छ । यही वैशाख ३ गतेको हावाहुरीका कारण विद्यालयको दुईकोठे भवनको कर्कट पाताको छानो उडाउँदा विद्यार्थीलाई खुला आकाशमुनि पठनपाठन गराउन बाध्य भएको विद्यालयले जनाएको छ ।
सामुदायिक विद्यालयको व्यवस्थापन समितिको ध्यान विद्यालयको भवन निर्माणमा मात्र गएकाले सामुदायिक विद्यालयको शिक्षामा सुधार आउन नसकेको सरोकारवालाले बताएका छन । अनौपचारिक सेवा केन्द्र (इन्सेक) र चाँगुनारायण निगरानी समूहको आयोजनामा शिक्षा अधिकार सम्बन्धमा सरोकारवालाबीच आज भएको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा सहभागीले शिक्षा स्थानीय तहको मातहत आएपछि सामुदायिक विद्यालयको शिक्षामा सुधार आउने अपेक्षा गरे पनि त्यसो हुन नसकेको गुनासो व्यक्त गरे ।
नेपाल एस्ट्रोनोमिकल सोसाइटीले छैटौँ राष्ट्रिय एस्ट्रोनोमी ओलम्पियाड २०१९ को दोस्रो चरणको नतिजा प्रकाशन गरेको छ । यस वर्ष कक्षा ९ र १० मा अध्ययनरत विद्यार्थीको लागि सञ्चालन गरिएको जुनियर विधामा प्रदेश १, २, ३, ५ र कर्णालीमा १४ विद्यालयका १४ विद्यार्र्थी बन्द शिविर (अन्तिम चरण) को लागि छनोट भएका छन् ।
बेलायतस्थित ‘द टाइम्स् हाइयर एजुकेशन’ ले सार्वजनिक गरेको एशियाका उत्कृष्ट विश्वविद्यालयको स्तर निर्धारण सूचीमा नेपालको त्रिभुवन विश्वविद्यालय २५१ देखि ३०० औँ स्तरमा सूचीकृत भएको छ ।
निजी तथा आवासीय विद्यालयहरुले मात्र विगतमा अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पठनपाठन गराउँदै आइरहेको बेला केही वर्षयता आएर उदयपुर जिल्लामा सरकारी विद्यालयले पनि धमाधम अङ्ग्रेजी माध्यमबाट पठनपाठन गराउने क्रम बढाउँदै लगेका छन् ।
सरकारले आगामी १० वर्षभित्र संस्थागत विद्यालय मुनाफारहित तवरले सञ्चालनमा ल्याउने योजनासमेत सार्वजनिक गरेपनि सामुदायिक विद्यालयमा भने अझै सुधारको सङ्केत देखिएको छैन । चितवनका सामुदाय विद्यालयका व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष र प्रधानाध्यापकले भने सरकारी विद्यालयमा समस्या चाङ रहेको गुनासो गरेका छन् ।
दक्षिण ललितपुर ग्रामीण विद्युत् सहकारी संस्था लिमिटेडले महाङ्काल गाउँपालिका–३ गोटीखेलको महाङ्काल माविमा आधारभूत तहमा अध्ययन गर्ने ८५५ विद्यार्थीलाई नवीकरणीय ऊर्जा विषयका नयाँ पाठ्यपुस्तक हस्तान्तरण गरिएको छ । सामाजिक शिक्षा विषयअन्तर्गत २० प्रतिशत पाठ्यांश स्थानीय सरकारले समावेश गरी लागू गर्न सकिने नीतिअनुरुप विद्यालयलाई ती पुस्तक हस्तान्तरण गरिएको सहकारीले जनाएको छ ।
अपाङ्गताको परिचयपत्र पाएका विद्यार्थीहरुले त्रिविका आङ्गिक र सम्बन्धन प्राप्त सबै क्याम्पसमा उच्च शिक्षा निःशुल्क पढ्न र निःशुल्क प्रमाणपत्र प्राप्त गर्न सक्ने भएका छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयका अनुसार अब त्रिविमा अध्ययनरत अपाङ्गता भएका विद्यार्थीले ट्रान्सक्रिप्टसम्मका प्रमाणपत्रहरु समेत निःशुल्क पाउनेछन् ।
पश्चिम नवलपरासीको ग्रामीण क्षेत्रमा रहेको एक मात्र त्रिभुवन क्याम्पस बेलाटारी यतिबेला अलपत्र परेको छ । क्याम्पसमा लामो समयदेखि वैधानिक सञ्चालक समितिसमेत नहुनु र क्याम्पसप्रमुखले समेत राजीनामा दिएपछि क्याम्पस यतिबेला अलपत्र परेको हो । अहिले चार महीनादेखि शिक्षकले पारिश्रमिक पाएका छैनन् भने आठ महीनादेखि विद्यार्थीको निरन्तर आन्दोलन जारी छ ।
तनहुँको बन्दीपुर गाउँपालिका–१ को एक विद्यालयमा शिक्षक राख्न वडाध्यक्ष भानुभक्त पोखरेलले सहयोग गर्नुभएको छ । सोही वडाको उपल्लोफाँटमा रहेको जनता प्राथमिक विद्यालयमा एक शिक्षक राख्न वडाध्यक्ष पोखरेलले आफ्नो तलबमध्येबाट रु ७८ हजार सहयोग गर्नुभएको हो । प्राथमिक विद्यालयमा निजी दरबन्दीमा शिक्षक राख्न विद्यालयलाई समस्या परेपछि आफूले केही सहयोग गरेको वडाध्यक्ष पोखरेलले जानकारी दिनुभयो ।
बागलुङ जिल्लाको सदरमुकामस्थित विद्यामन्दिर माध्यामिक विद्यालयको भवन पुनःनिर्माण गरी सुविधासम्पन्न गरिएको छ । जीर्ण अवस्थामा रहेको विद्यालय भवन विसं २०७२ वैशाख १२ को भूकम्पले पूर्णरूपमा क्षति पु¥याएपछि विद्यालयले पुःननिर्माण गरेको हो । पुनःनिर्माणका लागि आवश्यक रकमको अभाव भएका कारण विसं २०७३ कात्तिक ३ देखि १० गतेसम्म धान्याञ्चल महायज्ञको आयोजना गरी रकम जुटाइएको थियो ।
